ISO 14064 ve Sera Gazı Yönetimi
ISO 14064, sera gazı emisyonlarının ölçülmesi, raporlanması ve doğrulanması süreçlerini tanımlayan uluslararası bir standarttır. Sera gazlarının çevresel etkileri ve iklim değişikliğine yol açtığı gerçeği, dünya genelinde karbon yönetimine olan ihtiyacı artırmıştır. Bu yazıda, ISO 14064'ün detaylarına ve sera gazı yönetimindeki rolüne dair kapsamlı bir inceleme sunacağız.
ISO 14064 Standardı Nedir?
ISO 14064, üç ana bölümden oluşur ve işletmelere sera gazı yönetimi konusunda kapsamlı bir rehberlik sağlar. Bu standart, sera gazı envanterlerinin oluşturulmasından, azaltım projelerinin planlanmasına ve doğrulama süreçlerine kadar çeşitli adımları içerir.
ISO 14064’ün Amaçları
ISO 14064’ün temel amacı, sera gazı emisyonlarını daha şeffaf ve hesap verebilir bir şekilde yönetmektir. Bu amaç doğrultusunda, işletmelere belirli bir metodoloji ile karbon ayak izlerini hesaplama, azaltma ve raporlama süreçlerinde rehberlik eder. ISO 14064 aynı zamanda, karbon piyasalarında faaliyet gösteren kuruluşların doğrulanmış ve güvenilir veri sunmasını sağlar.
ISO 14064 Kapsamı ve Bölümleri
Bölüm 1: Sera gazı envanterlerinin oluşturulması ve raporlanması için standartlar sağlar.
Bölüm 2: Sera gazı azaltım projelerinin planlanması ve raporlanmasına dair gereklilikleri içerir.
Bölüm 3: Sera gazı raporlarının doğrulanması ve onaylanması ile ilgili süreçleri tanımlar.
ISO 14064 Standartlarının Gelişimi
ISO 14064, 2006 yılında ilk kez yayımlandı ve o tarihten bu yana çeşitli revizyonlardan geçerek daha kapsayıcı hale geldi. Bu standart, Kyoto Protokolü ve Paris Anlaşması gibi uluslararası çevresel anlaşmalarla uyumlu olarak geliştirildi.
Sera Gazı Emisyonları ve Karbon Ayak İzi
Sera gazı emisyonları, fosil yakıtların yakılması, endüstriyel süreçler ve tarım gibi insan faaliyetleri sonucunda atmosfere salınan gazları ifade eder. Karbon ayak izi ise, bu faaliyetlerin doğrudan veya dolaylı olarak ne kadar karbondioksit ve diğer sera gazlarını saldığını ölçen bir göstergedir.
Sera Gazı Emisyonları Nedir?
Sera gazları, atmosferde biriken ve gezegenin ısınmasına neden olan gazlardır. Karbondioksit (CO₂), metan (CH₄), azot oksitleri (N₂O) ve florlu gazlar, en yaygın sera gazları arasındadır. Bu gazlar, enerji üretiminden, ulaşım, tarım ve endüstriye kadar pek çok alanda salınır.
Karbon Ayak İzi Kavramı
Karbon ayak izi, bir kişi, kurum veya faaliyet sonucunda atmosfere salınan toplam sera gazı miktarını ifade eder. Bu kavram, hem bireysel hem de kurumsal düzeyde çevresel etkinin anlaşılmasında önemli bir rol oynar.
ISO 14064 ve Sera Gazı Yönetimi
ISO 14064, sera gazı emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması süreçlerine yönelik bir dizi uluslararası standarttır. Bu standartlar, karbon yönetimi ve iklim değişikliği ile mücadele eden kuruluşlar için kritik öneme sahiptir. Hem hükümetler hem de özel sektör, ISO 14064 ile sera gazı emisyonlarını yöneterek, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmayı amaçlamaktadır. Bu yazıda, ISO 14064’ün işlevini, emisyon raporlamasını, karbon piyasalarını ve sürdürülebilirlik stratejilerini inceleyeceğiz.
ISO 14064 Standardı Nedir?
ISO 14064’ün Amaçları
ISO 14064, sera gazı yönetiminde standartlaştırılmış bir yaklaşım sağlayarak, kuruluşların emisyonlarını etkin bir şekilde ölçmesini, raporlamasını ve doğrulamasını hedefler. Bu standart, şeffaflığı artırmak ve sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik güvenilir veri elde edilmesine yardımcı olur. Aynı zamanda, karbon piyasalarında emisyon ticareti yaparken doğrulanmış ve güvenilir verilere sahip olmanın önemi büyüktür.
ISO 14064 Kapsamı ve Bölümleri
ISO 14064, üç ana bölümden oluşur:
ISO 14064-1: Kuruluşların sera gazı emisyonlarını izleme ve raporlama gerekliliklerini belirler.
ISO 14064-2: Sera gazı azaltım projeleri için spesifik gereklilikleri tanımlar.
ISO 14064-3: Emisyon raporlarının doğrulanması ve bağımsız onay süreçleri ile ilgilidir.
ISO 14064 Standartlarının Gelişimi
ISO 14064 ilk olarak 2006 yılında yayımlanmıştır. Sonrasında çevresel mevzuatların ve uluslararası anlaşmaların (örneğin Paris Anlaşması) etkisiyle sürekli olarak güncellenmiş ve uyarlanmıştır.
Sera Gazı Emisyonları ve Karbon Ayak İzi
Sera Gazı Emisyonları Nedir?
Sera gazı emisyonları, fosil yakıtların yakılması, sanayi faaliyetleri, tarımsal süreçler ve diğer insan faaliyetlerinden kaynaklanan gaz salınımlarıdır. Karbondioksit, metan, azot oksitleri ve florlu gazlar en yaygın sera gazlarıdır. Bu gazlar atmosferde birikerek küresel ısınmaya ve iklim değişikliğine yol açar.
Karbon Ayak İzi Kavramı
Karbon ayak izi, belirli bir aktivitenin veya kuruluşun atmosfere saldığı toplam sera gazı miktarını ifade eder. Kuruluşlar karbon ayak izlerini ölçerek, çevreye verdikleri etkiyi daha iyi yönetebilir ve azaltım stratejileri geliştirebilir.
Karbon Ayak İzinin Hesaplanması
Karbon ayak izi, doğrudan (enerji tüketimi) ve dolaylı (tedarik zinciri, ulaşım) emisyonlar dahil edilerek hesaplanır. Bu hesaplamalar genellikle sera gazı protokollerine göre yapılır ve ISO 14064 gibi standartlar bu süreci kolaylaştırır.
Karbon Yönetimi ve Sürdürülebilirlik
Karbon Yönetimi Stratejileri
Karbon yönetimi, işletmelerin karbon ayak izini azaltmaya yönelik politikalar, süreçler ve teknolojiler geliştirmesini içerir. Bu stratejiler arasında enerji verimliliği projeleri, yenilenebilir enerji kullanımı ve düşük karbon teknolojilerine geçiş bulunur.
Sürdürülebilirlik ve Çevresel Yönetim
Sürdürülebilirlik, çevreyi korurken ekonomik ve sosyal gelişmeyi dengeleme üzerine kuruludur. ISO 14064 gibi standartlar, çevresel etkilerin izlenmesi ve azaltılması konusunda kuruluşlara rehberlik ederek, sürdürülebilir bir gelecek için önemli bir araç sunar.
Karbon Nötrlük ve Karbon Dengeleme
Karbon nötrlük, bir kuruluşun net sera gazı emisyonlarını sıfırlama amacını ifade eder. Karbon dengeleme ise, emisyonların azaltılması veya denkleştirilmesi için çeşitli projelere yatırım yapılarak bu hedefe ulaşılır.
Emisyon Raporlama ve Doğrulama Süreçleri
Sera Gazı Emisyonlarının Raporlanması
ISO 14064, emisyonların şeffaf bir şekilde raporlanması için bir çerçeve sunar. Kuruluşlar, sera gazı emisyonlarını yıllık olarak raporlayarak, çevresel performanslarını izleyebilir ve kamuya hesap verebilir.
ISO 14064’e Göre Emisyon Doğrulaması
ISO 14064-3, sera gazı emisyon raporlarının doğrulanmasını sağlar. Bağımsız doğrulama, raporlanan verilerin doğruluğunu ve güvenilirliğini garanti eder, bu da karbon piyasalarına güvenli bir giriş sağlar.
Karbon Denetimi ve Emisyon İzleme
Karbon denetimi, kuruluşların sera gazı yönetimi uygulamalarını değerlendiren bağımsız bir süreçtir. Bu denetimler, emisyonların doğru bir şekilde izlenip raporlandığından emin olmayı ve iyileştirme fırsatlarını belirlemeyi amaçlar.
Karbon Kredisi ve Karbon Piyasası
Karbon Kredisi Nedir?
Karbon kredisi, bir ton karbondioksit veya eşdeğeri sera gazı azaltımını temsil eden ticari bir birimdir. Karbon kredileri, işletmelerin emisyon azaltma hedeflerine ulaşmak için kullanabilecekleri bir mekanizmadır.
Karbon Piyasasının İşleyişi
Karbon piyasası, sera gazı emisyonlarının ticaretini mümkün kılan bir sistemdir. Şirketler, karbon kredilerini satın alarak emisyonlarını dengeleyebilir veya fazladan kredilerini satabilirler.
Karbon Kredisi ve Sürdürülebilir Kalkınma
Karbon kredileri, sürdürülebilir kalkınma projelerini finanse etmek için de kullanılabilir. Örneğin, yenilenebilir enerji projelerine yapılan yatırımlar, karbon kredileri aracılığıyla desteklenebilir.
Enerji Verimliliği ve Emisyon Azaltımı
Enerji Verimliliğinin Sera Gazı Üzerindeki Etkisi
Enerji verimliliği, sera gazı emisyonlarının azaltılmasında kilit bir rol oynar. Daha az enerji tüketimi, daha az karbon salınımına yol açar, bu da iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir adım olarak kabul edilir.
Karbon Azaltımı için Enerji Yönetimi
Enerji yönetim sistemleri, enerji verimliliğini artırarak karbon emisyonlarını azaltma hedeflerine ulaşmayı sağlar. ISO 50001, bu bağlamda enerji yönetim stratejileri geliştiren bir standarttır.
ISO 50001 ile Enerji Verimliliği Stratejileri
ISO 50001, kuruluşlara enerji performanslarını iyileştirmek için bir çerçeve sunar. Bu standart, enerji tüketimini izleyip optimize ederek karbon ayak izini azaltmak isteyen kuruluşlar için önemli bir araçtır.
İklim Değişikliği ile Mücadele
İklim Değişikliği ve Sera Gazları
İklim değişikliği, sera gazı emisyonlarının atmosferde birikmesi sonucu meydana gelen küresel bir sorundur. Bu emisyonlar, gezegenin ısınmasına ve ekstrem hava olaylarının artmasına neden olur.
Uluslararası İklim Politikaları ve ISO 14064
Paris Anlaşması gibi uluslararası iklim politikaları, sera gazı emisyonlarını sınırlamak için dünya genelinde hedefler belirler. ISO 14064, bu politikaların uygulanmasında kilit bir rol oynar.
İklim Değişikliği ile Mücadelede ISO’nun Rolü
ISO standartları, kuruluşların sera gazı emisyonlarını azaltarak iklim değişikliğiyle mücadelede aktif rol almalarını sağlar. Bu, küresel emisyon hedeflerine ulaşmak için önemli bir adımdır.
ISO 14064 ve Karbon Yönetimi Standartları
ISO 14064’ün Diğer ISO Standartları ile İlişkisi
ISO 14064, ISO 14001 (Çevresel Yönetim Sistemi) ve ISO 50001 (Enerji Yönetimi) gibi diğer ISO standartları ile entegre çalışabilir. Bu entegrasyon, işletmelerin daha kapsamlı bir çevresel yönetim sistemi oluşturmasını sağlar.
ISO 14067: Karbon Ayak İzi Hesaplaması
ISO 14067, ürünlerin karbon ayak izini hesaplamak için kullanılan bir standarttır. Bu standart, ürün bazında karbon azaltımı stratejilerinin geliştirilmesine yardımcı olur.
ISO 50001: Enerji Yönetimi ile Bağlantılar
ISO 50001, enerji yönetim sistemlerinin karbon yönetimi stratejilerine entegre edilmesine olanak tanır. Bu, enerji tüketimini azaltarak emisyonları en aza indirme hedefiyle bağlantılıdır.
Sera Gazı Azaltımı için İyi Uygulamalar
Karbon Emisyonlarını Azaltmaya Yönelik Teknikler
Karbon emisyonlarını azaltmak için kullanılan teknikler arasında yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş, enerji verimliliği projeleri ve endüstriyel süreçlerde yenilikçi teknolojilerin kullanımı yer alır.
Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Modelleri
Sürdürülebilir üretim ve tüketim modelleri, doğal kaynakları daha verimli kullanarak çevresel etkiyi en aza indirir. Bu yaklaşımlar, karbon ayak izini azaltmanın yanı sıra ekonomik büyümeyi de destekler.
Karbon Yönetimi için Dijital Araçlar
Karbon izleme ve yönetimi için dijital araçlar, emisyon verilerinin daha hızlı ve doğru bir şekilde analiz edilmesini sağlar. Bu araçlar, işletmelerin çevresel performanslarını optimize etmelerine yardımcı olur.
Gelecek Trendleri: Karbon ve İklim Yönetimi
Karbon Azaltımında Gelecek Teknolojiler
Karbon azaltımında yapay zeka, karbon yakalama ve depolama (CCS) gibi ileri teknolojiler gelecekte önemli bir rol oynayacaktır. Bu teknolojiler, iklim değişikliği ile mücadelede etkin çözümler sunar.
Yeşil Finansman ve Karbon Piyasaları
Yeşil finansman, sürdürülebilir projelere yatırım yaparak iklim değişikliğiyle mücadele etmeye yardımcı olur. Karbon piyasaları da bu bağlamda önemli bir finansal araç olarak kabul edilir.
İklim Değişikliği Politikaları ve Sektörel Etkiler
İklim değişikliği politikaları, enerji, ulaşım ve tarım gibi sektörlerde büyük değişimlere neden olacaktır. Bu sektörlerin karbon azaltımına yönelik stratejileri, küresel iklim hedeflerine ulaşmada kritik rol oynayacaktır.
Sera Gazı Yönetimi ile İlgili Sık Sorulan Sorular (FAQs)
ISO 14064’e Kimler İhtiyaç Duyar? ISO 14064, sera gazı emisyonlarını izlemek, raporlamak ve azaltmak isteyen tüm kuruluşlar için gereklidir. Özellikle enerji yoğun sektörlerde faaliyet gösteren firmalar için önemlidir.
ISO 14064 Belgelendirmesi Ne Kadar Sürer? ISO 14064 belgelendirme süreci, işletmenin mevcut durumuna ve sera gazı yönetimi uygulamalarına bağlı olarak birkaç ay ile bir yıl arasında değişebilir.
ISO 14064’ün Diğer Standartlardan Farkı Nedir? ISO 14064, özellikle sera gazı yönetimi üzerine odaklanan bir standarttır. Çevresel yönetim ve enerji yönetimi ile ilgili diğer ISO standartlarıyla entegre çalışır, ancak sera gazı doğrulama ve raporlama konusunda özelleşmiştir.
Sera Gazı Yönetimi Şirketlere Ne Tür Faydalar Sağlar? Sera gazı yönetimi, çevresel yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlarken, aynı zamanda maliyet tasarrufu, enerji verimliliği ve marka itibarını artırma gibi faydalar sunar.
Karbon Piyasasında Nasıl Aktif Olunur? Kuruluşlar, karbon piyasasına girerek emisyon kredisi ticareti yapabilir. Bunun için karbon emisyonlarının doğrulanmış ve raporlanmış olması gerekir.
ISO 14064 Eğitimi Nereden Alınır? ISO 14064 eğitimi, sertifikalı eğitim sağlayıcıları tarafından sunulmaktadır. Bu eğitimler, işletmelerin belgelendirme sürecine hazırlanmalarına yardımcı olur.
ISO 14064 ve Sera Gazı Yönetimi
ISO 14064, sera gazı emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması için küresel olarak kabul gören bir standarttır. Bu standardın amacı, karbon yönetimini daha şeffaf ve etkili hale getirmektir. Yazımızın devamında, ISO 14064’ün temel bileşenleri, karbon ayak izi yönetimi, enerji verimliliği, karbon piyasaları ve sürdürülebilir kalkınma ile ilgili detaylara değineceğiz.
ISO 14064 ve Karbon Yönetimi Standartları
ISO 14064’ün Diğer ISO Standartları ile İlişkisi
ISO 14064, karbon yönetimi konusundaki diğer ISO standartlarıyla uyumlu bir yapıya sahiptir. Özellikle ISO 14001 (Çevresel Yönetim Sistemi) ve ISO 50001 (Enerji Yönetimi Sistemi) ile entegre edilerek, işletmelerin daha kapsamlı bir çevresel yönetim yaklaşımı benimsemesine olanak tanır. ISO 14001, genel çevresel etkileri azaltmayı hedeflerken, ISO 14064, spesifik olarak sera gazı emisyonlarını hedef alır.
ISO 14067: Karbon Ayak İzi Hesaplaması
ISO 14067, ürünlerin karbon ayak izini hesaplamak için kullanılan bir standarttır. Ürün yaşam döngüsündeki sera gazı emisyonlarını hesaplayarak, sürdürülebilirlik açısından iyileştirme fırsatları sağlar. Bu standart, özellikle ürün temelli karbon azaltma stratejileri geliştirmek isteyen şirketler için kritik öneme sahiptir.
ISO 50001: Enerji Yönetimi ile Bağlantılar
ISO 50001, enerji yönetimi sistemleri geliştirmek için kullanılan uluslararası bir standarttır. Bu standart, enerji performansını iyileştirmek, maliyetleri düşürmek ve karbon emisyonlarını azaltmak amacıyla oluşturulmuştur. ISO 14064 ile bağlantılı olarak, enerji verimliliği projeleriyle sera gazı emisyonlarını düşürmek mümkündür.
Sera Gazı Azaltımı için İyi Uygulamalar
Karbon Emisyonlarını Azaltmaya Yönelik Teknikler
Karbon emisyonlarını azaltmak için kullanılan teknikler arasında enerji verimliliğini artırmak, fosil yakıt kullanımını azaltmak ve yenilenebilir enerjiye geçiş yapmak bulunmaktadır. Bunun yanında, karbon yakalama ve depolama (CCS) teknolojileri, sanayi süreçlerinde emisyonları önemli ölçüde azaltabilir. Sera gazı azaltım projeleri, ISO 14064 standardının ikinci bölümü olan ISO 14064-2 kapsamında değerlendirilir.
Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Modelleri
Sürdürülebilir üretim ve tüketim modelleri, kaynakların verimli kullanımını sağlayarak çevresel etkiyi en aza indirir. Döngüsel ekonomi modelleri, ürünlerin yaşam döngüsünü uzatarak atık miktarını azaltırken, karbon emisyonlarını düşürme potansiyeline sahiptir. Bu modeller, özellikle endüstriyel süreçlerde karbon azaltımına yönelik yeni yaklaşımlar geliştirir.
Karbon Yönetimi için Dijital Araçlar
Karbon yönetimi için dijital araçlar, şirketlerin karbon emisyonlarını daha etkin bir şekilde takip etmelerine yardımcı olur. Bu araçlar, emisyonların izlenmesi, veri analizleri ve raporlamayı otomatik hale getirerek, karar alma süreçlerini hızlandırır. Bu dijital çözümler, işletmelerin karbon azaltma stratejilerini optimize etmelerine katkı sağlar.
Gelecek Trendleri: Karbon ve İklim Yönetimi
Karbon Azaltımında Gelecek Teknolojiler
Gelecekte karbon azaltımı için kullanılacak teknolojiler arasında karbon yakalama ve depolama (CCS), yapay zeka (AI) tabanlı enerji yönetimi sistemleri ve hidrojen enerjisi önemli yer tutacak. CCS, sanayi tesislerinde karbon emisyonlarını yakalayıp yeraltına depolarken, hidrojen enerjisi, temiz enerji kaynağı olarak karbon salınımını büyük ölçüde azaltabilir. Yapay zeka tabanlı sistemler ise enerji verimliliğini artırarak emisyonların düşürülmesine yardımcı olabilir.
Yeşil Finansman ve Karbon Piyasaları
Yeşil finansman, sürdürülebilir projelere yatırım yaparak karbon emisyonlarını azaltmayı hedefler. Karbon piyasaları da bu tür projeleri destekler ve işletmelerin karbon kredileri yoluyla emisyonlarını dengelemesine olanak tanır. Karbon piyasaları, şirketlerin emisyonlarını azaltmak veya karbon nötrlüğüne ulaşmak için etkin bir çözüm sağlar. Bu sistem, karbon kredisi satın alarak veya fazladan karbon azaltımı yaparak işletmelere esneklik sunar.
İklim Değişikliği Politikaları ve Sektörel Etkiler
Küresel iklim değişikliği politikaları, enerji, tarım, ulaşım ve sanayi gibi karbon yoğun sektörlerde büyük değişikliklere yol açmaktadır. Paris Anlaşması gibi uluslararası iklim anlaşmaları, karbon azaltımı konusunda sektörlere zorlayıcı hedefler koyarken, hükümetler bu hedeflere ulaşmak için çeşitli teşvikler ve düzenlemeler getirmektedir. Bu durum, özellikle fosil yakıt kullanımı yüksek sektörlerde dönüşüm ve yenilikçi teknolojilerin benimsenmesini hızlandıracaktır.
Sera Gazı Yönetiminde Zorluklar ve Fırsatlar
Küresel ve Yerel Mevzuatlar
Sera gazı yönetiminde zorluklardan biri, küresel ve yerel düzenlemelerin sürekli değişmesidir. Ülkeler arasındaki farklı karbon düzenlemeleri, işletmelerin emisyon yönetimi stratejilerini karmaşık hale getirebilir. Bununla birlikte, Paris İklim Anlaşması gibi küresel iklim girişimleri, ülkeler arası koordinasyonu artırmayı ve iklim hedeflerine ulaşmayı kolaylaştırmayı hedefler.
İş Dünyasında Karbon Yönetimi ve Rekabet Avantajı
Karbon yönetimi, şirketlere yalnızca çevresel uyum sağlamakla kalmaz, aynı zamanda rekabet avantajı da sunar. Sürdürülebilir uygulamalar, müşteri memnuniyetini artırabilir, yeni pazarlara erişimi kolaylaştırabilir ve maliyet tasarrufu sağlayabilir. Ayrıca, karbon nötr ürün ve hizmetler sunmak, markaların itibarını güçlendirebilir.
Sera Gazı Yönetiminde Yatırım Fırsatları
Karbon yönetimi, yenilenebilir enerji, temiz teknoloji ve enerji verimliliği gibi alanlarda büyük yatırım fırsatları sunar. Şirketler, karbon azaltım projelerine yatırım yaparak karbon kredisi elde edebilir ve bu kredileri karbon piyasalarında ticaret yaparak gelir kaynağına dönüştürebilir.
ISO 14064 Belgelendirme Süreci
Belgelendirme için Gereklilikler
ISO 14064 belgelendirmesi almak için kuruluşların, sera gazı envanterlerini belirlemeleri, bu envanterleri şeffaf bir şekilde raporlamaları ve bu verileri bağımsız doğrulayıcılara sunmaları gerekmektedir. Belgelendirme süreci, kuruluşların ISO 14064 standartlarına uygun olarak düzenlenmiş sera gazı yönetim sistemlerini incelemeyi içerir.
ISO 14064 Belgesi Nasıl Alınır?
ISO 14064 belgesi almak için öncelikle sera gazı yönetim sistemlerinin kurulması ve sera gazı emisyonlarının raporlanması gerekmektedir. Daha sonra bağımsız bir denetim firması, bu raporları doğrulayarak belgeyi düzenler. Denetim süreci, ISO 14064-3 çerçevesinde gerçekleştirilir ve doğrulama sonuçlarına göre işletmeye belge verilir.
Belgelendirme Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar
ISO 14064 belgelendirme sürecinde karşılaşılan en yaygın zorluklardan biri, emisyonların doğru bir şekilde izlenmesi ve raporlanmasıdır. Ayrıca, işletmelerin karbon azaltım hedeflerini belirlemek ve uygulamak için yeterli bilgi ve kaynağa sahip olmaması, belgelendirme sürecini uzatabilir.